Ragnhildur Birna Hauksdóttir, ráðgjafi á Lausninni, segir að sjálfsbjargarhamur sé það ástand þegar líkami og hugur fer í viðbragð við umhverfi sínu. Líkaminn fer í viðbrögðin berjast, flýja eða frjósa.

„En hvað gerist þegar fólk hreinlega festist í þannig ham til lengri tíma? Þegar fólk upplifir að því sé ógnað, það hefur lent í reynslu sem veldur áfalli og hefur á einhvern hátt fests í áfallaviðbragðinu þá er það í raun fast í sjálfsbjargarham,“ segir Ragnhildur Birna.

„Þegar það gerist missir einstaklingurinn tímabundna færni til að leysa flókin mál, einbeita sér til lengri tíma, hemja hvatvísi, hugsa raunsætt og hafa seiglu til að vega og meta þau krefjandi verkefni sem mæta honum.“

Ragnhildur segir að slíkt ástand einstaklings til lengri tíma hafi áhrif á aðra nálægt honum.

„Þessi fyrrgreindu viðbrögð sem fylgja þessu ástandi eru þó mismunandi. Flestir upplifa að fara í einhver slík viðbrögð einhvern tíma á ævinni, sumir í skamma stund og aðrir fara að tengja þessa líðan sem hluta að persónuleika þeirra.“

Einkenni einstaklinga í sjálfsbjargarham:

Hvernig geta einkennin til dæmis verið hjá einstaklingi sem er fastur í því að berjast ?
Hann rífst, hann berst, hann sér ekki alltaf afleiðingar gjörða sinna, kennir öðrum um hegðun sína og hefur tilhneigingu til að sjá hegðun annarra oftar sem ógnun við sjálfan sig en tilefni er til. Þær tilfinningar sem eru oft ríkjandi hjá slíkum einstaklingum er reiði, pirringur og óþolinmæði.

Hvað með þá sem festast í hjálparleysi (að frjósa) ? Þeir draga sig í hlé, upplifa að þeir geti ekki tjáð sig í krefjandi aðstæðum, upplifa tilfinningalega flatneskju og eiga erfitt með að tengjast þörfum sínum og einnig að tengjast öðrum. Þessir einstaklingar upplifa hjálparleysi í aðstæðum og finna oft fyrir skömm og þunglyndi og kvíða.

Þeir sem festast í því viðbragði að þeir vilja stöðugt flýja eru oft fastir í miklum ótta, kvíða og áhyggjum.